Naczynia liturgiczne

 

KIELICH i PATENA

Pierwsze naczynie przeznaczone jest na wino eucharystyczne
w liturgii, wykonane z trwałego, szlachetnego materiału, nieprzepuszczającego płynu. Czara kielicha od wewnątrz jest pozłacana. Przed oddaniem kielicha do użytku liturgicznego zostaje on poświęcony: po modlitwie wiernych celebrans stawia go na ołtarzu i wypowiada modlitwę błogosławieństwa, po czym dopiero następuje przygotowanie darów. Kielich wraz z pateną należą do najgodniejszych naczyń liturgicznych, w nich bowiem spoczywają postacie eucharystyczne.

Warto zaznaczyć, iż przez pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa Komunii Świętej udzielano wszystkim pod obiema postaciami, dlatego naczynia te wtedy były znacznie większe niż dzisiaj. Kielich zaopatrzony był w dwa uchwyty dla podtrzymywania go, zwykle przez diakona. Zanikanie Komunii Świętej pod obiema postaciami powodowało zmniejszanie się kielicha i pateny, do dzisiejszych rozmiarów.

Kielich i patena to naczynia, które przypominają Wieczernik, gdzie "Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał go i dał uczniom, mówiąc: Bierzcie
i jedzcie, to jest moje ciało. Następnie wziął kielich, dzięki czynił, i dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; bo to jest moja krew,  Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów" (Mt 26,26-28; Mk 14,22-25; Łk 22,15-20;1 Kor 11,23-25).
Wynosząc kielich ze stolika na ołtarz chwytamy go lewą ręką, natomiast prawą przytrzymujemy lekko z góry palkę, aby nie spadła. Welon zdejmujemy z kielicha przy stoliku. Kielich wynosimy na ołtarz dopiero po zakończeniu modlitwy wiernych.

 

AMPUŁKI

Dwa naczynia wykonane ze szkła lub innego materiału, zawierające wino i wodę, którymi zostanie napełniony kielich. Ampułki stawia się na szklanej lub metalowej tacy, która również może służyć do obmywania rąk.  Ampułka z wodą służy również podczas puryfikacji po Komunii.

Wino i wodę podajemy w następujący sposób: prawą ręką bierzemy ampułkę z winem {otwartą!), lewą ręką ampułkę z wodą i podchodzimy do ołtarza. Najpierw podajemy księdzu wino oraz przekładamy ampułkę z wodą do prawej ręki. Następnie lewą ręką odbieramy ampułkę z winem a prawą podajemy wodę.
Po odebraniu wody czynimy lekki skłon głową i wracamy na swoje miejsce. Przy odchodzeniu od ołtarza uważam aby zwrot był dokonany we właściwym kierunku.
Do puryfikacji podajemy ampułkę z winem i wodą. Podobnie jak podczas przygotowania darów ampułkę z winem bierzemy do prawej, a ampułkę z wodą do lewej ręki i podchodzimy do ołtarza. Gdy ksiądz wyciągnie kielich w naszą stronę wlewamy najpierw, wino, następnie ampułkę z winem zawieszamy na małym palcu lewej ręki, a do prawej bierzemy wodę i wlewamy w podobny sposób jak wino. Czynimy to powoli aż do momentu, w którym ksiądz da znak - lekko, podnosząc kielich. Potem, skłoniwszy głowę wracamy na swoje miejsce i stawiamy ampułki na stoliku.
Uwaga: Gdy w ampułce nie ma wina, podajemy tylko ampułkę z wodą.

 

 

PATENA KOMUNIJNA

Trzyma ją ministrant podczas komunii. Chroni ona przed upadkiem na ziemię Ciała Pańskiego i jego fragmentów -partykuł .

 

 

 

PUSZKA (CYBORIUM)

Naczynie do przechowywania Eucharystii w postaci chleba. W historii puszka miała różne rozmiary i różne kształty. W okresie baroku przybrała kształt zamykanego pucharu. W tej formie używana jest do dnia dzisiejszego. Na puszkę nakłada się sukienkę potocznie zwaną welonem, jako znak czci dla Najświętszego Sakramentu.

 

VASCULUM

Stojące na ogół blisko tabernakulum wypełnione wodą naczynie, w którym kapłan dokonuje tzw. ablucji palców po zakończeniu rozdzielania Komunii Świętej.

 

 

MONSTRANCJA

Naczynie liturgiczne służące do wystawiania Najświętszego Sakramentu w celu adorowania Go i noszenia w procesji. Pojawiła się ona w XVI wieku w związku z rozwojem kultu eucharystycznego. Początkowo była mała i drewniana. Od baroku przyjęła większe rozmiary, ozdoby i jest wykonywana z materiałów szlachetnych.

 

KUSTODIA 

Mała puszka służąca do przechowywania hostii, która przeznaczona jest do publicznych adoracji.

 

 

 

MELCHIZEDEK (LUNA)

Naczynie, które utrzymuje Hostię w kustodii, wyciąga się je, gdy wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji.

 

 

 

LAVABO

Lavabo to nazwa czynności, jaką wykonuje kapłan, nazwa przedmiotów służących do wykonania tej czynności nosi nazwę LAWATERZ. Jest to dzbanek (lub większa ampułka), misa (lub tacka), która służy do obmycia rąk kapłana w czasie Mszy Świętej. Do lavabo, zwłaszcza podczas bardziej uroczystych celebracji, można używać specjalnych naczyń. Gdy liturgii przewodniczy biskup, wtedy do lavabo używa się dzbanka i miednicy.
Do obmycia rąk celebransowi niezbędnych jest zazwyczaj dwóch ministrantów. Jeden bierze ze stolika lawaterz z wodą oraz tackę, drugi ręczniczek. Podchodzą razem do ołtarza. Gdy ksiądz wyciągnie ręce, ministrant pierwszy trzymając lawaterz (dzbanuszek) w prawej,  a tackę pod spodem w lewej ręce obmywa je wodą. Ministrant drugi podaje rozwinięty ręczniczek. Po obmyciu rąk czynią lekki skłon głową i odchodzą.

 

Kociołek z wodą święconą i kropidło

Kociołek to naczynie do wody święconej wyglądem przypominające małe wiaderko; kropidło ma swoje korzenie w Starym Testamencie, kiedy do rytualnych pokropień używano rośliny o nazwie hizop – dzisiaj używa się dwóch rodzajów kropidła: uchwytu, na końcu którego znajduje się metalowa kula z małymi otworkami (w środku umieszczona jest gąbka nasączona wodą święconą) lub pęczka szczeciny osadzonego na trzonku. Te paramenta liturgiczne związane są z częstym używaniem w liturgii wody święconej. Początkowo stosowano ją dla odpędzenia złych duchów. W VIII w. wprowadzono aspersję niedzielną jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań. Pierwotnie poświęcano wodę w mieszkaniach wierzących, a od VI w. w kościołach.

Dziś kociołka i kropidła używa się w liturgii Wigilii Paschalnej, w czasie każdej Mszy Świętej, kiedy w ramach aktu pokuty stosuje się aspersję, czyli pokropienie (forma egzorcyzmu), w czasie błogosławienia pokarmów (tzw. święconka), miejsc (plac budowy), budynków (szpital, szkoła itp.), przedmiotów. Odróżnić należy poświęcenie od pobłogosławienia: poświęcenie stosuje się, by pewne osoby lub przedmioty przeznaczyć wyłącznie do służby Bożej (medalik, krzyżyk, obraz, ornat itp.). Pobłogosławić można to wszystko, co służy do użytku ludzi dla dobra ich duszy
i ciała (samochód, tornister, pokarmy itp).

 

Trybularz (kadzielnica)

Trybularz to naczynie służące do okadzania (w czasie liturgii znajdują się w nim na rozżarzone węgielki, na które sypie się ziarenka kadzidła).

 

 

 

Łódka

Naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego wyglądu (łyżeczka służy do sypania kadzidła do trybularza).

 

 

Bielizna liturgiczna

 

Korporał

Lniany kwadratowy obrusik, na którym w czasie Mszy św. kładzie się kielich i patenę z Hostią.

 

 

 

Puryfikaterz

Biały ręczniczek, którym na zakończenie Mszy św. kapłan wyciera kielich, służy również do usuwania zanieczyszczeń z powietrza z kielicha.

 

Palka

Sztywny biały lniany kwadrat, który osłania zawartość kielicha przed zanieczyszczeniami z powietrza.

 

Sukienka

Welon okrywający puszkę.

 

Bursa

Ozdobna torebka służąca do przenoszenia olejów i Najświętszego Sakramentu noszona przez kapłana mającego udzielić Sakramentu Chorych